Recenzja książki „Ewangelicy w gminie Kórnik. Pamięć społeczna i dziedzictwo kulturowe”
„Ewangelicy w gminie Kórnik. Pamięć społeczna i dziedzictwo kulturowe”. Praca zbiorowa pod redakcją Marty Machowskiej i Joanny Wałkowskiej. Fundacja Heredtitas Culturalis, Poznań 2015
W latach 2013 – 2014 grupa studentów realizowała projekt badawczy „Wielkopolscy ewangelicy. Pamięć społeczna i dziedzictwo kulturowe na przykładzie gminy Kórnik”. Współpracowały wówczas ze sobą Studenckie Koła Naukowe Historyków, Etnologów i Archeologów, działające przy UAM w Poznaniu. Efekty prac zostały omówione w publikacji „Ewangelicy w gminie Kórnik. Pamięć społeczna i dziedzictwo kulturowe”.
Lektura tej pozycji okazuje się być niezwykłą podróżą, niesie bowiem ze sobą wiedzę uznanych autorytetów, przytaczaną przez autorów artykułów, składających się na pracę, a z drugiej strony pełna jest zaangażowania osobistego i świeżego spojrzenia młodych badaczy. Jestem pewna, że w książce tej rozczytają się z zaciekawieniem zarówno doświadczeni znawcy tematu, jak i społecznicy, wchodzący dopiero na drogę przygody z historią.
Praca tego rodzaju musi zawierać oczywiście tło historyczne. To najbliższe tematowi pracy jest sprawnie opisane we „Wprowadzeniu”. Redaktorki zbioru w kilku słowach przedstawiają historię ewangelików w gminie Kórnik. W artykule Dominika Robakowskiego „Stosunki polsko – niemieckie na przestrzeni dziejów” mamy sięgnięcie aż do początków państwowości polskiej. Rewelacyjnie jasno i zwięźle nakreślone zostały stosunki polsko – niemieckie od czasów Mieszka I aż po współczesność. Artykuł godny polecenia osobom, które chciałyby uchwycić ważne momenty w historii Europy, rzutujące na budowanie skomplikowanych stosunków pomiędzy Polską a Niemcami. Robakowski nieomal punktowo wskazuje, kiedy i z jakiego powodu nastąpił silny kryzys, który zaowocował próbą zatarcia śladów o istnieniu na ziemiach Wielkopolski osadnictwa niemieckiego. I w ocenie młodego naukowca nie jest to jedynie II wojna światowa.
Osoby, zajmujące się ratowaniem cmentarzy ewangelickich będą z pewnością usatysfakcjonowane artykułem Agnieszki Kurasińskiej, zatytułowanym „Problematyka ochrony cmentarzy”. Mamy tu szeroko przedstawione możliwości i ograniczenia jakie towarzyszą zarówno społecznikom jak i grupom formalnym. Z zadowoleniem przeczytałam, że autorka widzi ogromną rolę lokalnych liderów, którzy swoją pasją pociągają za sobą innych.
Dla osób zainteresowanych nowatorskim metodami pracy z historią fascynująca będzie z pewnością lektura artykułu Mikołaja Kostyrko „Archeologiczny rekonesans lotniczy cmentarzy ewangelickich gminy Kórnik przy wykorzystaniu wiatrakowca”. Nie skłamię, jeśli powiem, że zabrzmiało, jak żywcem wyjęte ze stron książek Juliusza Verne. Cały artykuł pełen nowych wyrażeń i wizji – do czytania od deski do deski.
O istocie tematu, czyli o przyczynach, jakimi kierują się ludzie dbający o cmentarze ewangelickie, możemy przeczytać tak naprawdę w dwóch artykułach. „Cmentarz jako sacrum?” to rozważania Weroniki Czapary. Obok oczywistych stwierdzeń, że cmentarze są jednymi z najważniejszych wyznaczników dziedzictwa kulturowego, a w Polsce są dowodem jej wielokulturowości, pojawia się również myśl, że jakakolwiek pozostałość grobu jest rzeczywistym świadectwem czyjejś śmierci. I jako taka stanowi sacrum, o czym w niektórych miejscach, nie tylko Wielkopolski, zdaje się zapominamy. Inna autorka, Marta Machowska zadaje pytanie już w tytule:”Czyje dziedzictwo? Stosunek mieszkańców gminy Kórnik do cmentarzy ewangelickich i możliwości ich ochrony”. Niech nas nie zmyli podtytuł! Wnioski wysnuwane przez młodą badaczkę dają się uogólniać. Chyba nie trzeba przekonywać, że w całej Polsce wszystkie grupy wyznaniowe oraz etniczne wspólnie tworzyły historię naszego kraju, więc dbając o wszelkie nekropolie, dajemy dowód naszego szacunku do przeszłości. A okazując ten szacunek wychowujemy młode pokolenia, które oby tę postawę zechciały kontynuować.
Niezwykle interesujący fragment książki stanowi „Katalog inskrypcji”. Na kilkunastu stronach możemy przeczytać profesjonalne opisy skatalogowanych nagrobków wraz z inskrypcjami (i ich tłumaczeniami). Dzięki artykułowi Joanna Wałkowskiej „Cmentarze ewangelickie gminy Kórnik: stan zachowania, treści kulturowe” poznajemy symbolikę zdobień, umieszczanych na nagrobkach, co jest szczególnie cenną informacją dla osób nie mających przygotowania zawodowego, a opiekujących się cmentarzami ewangelickimi.
Po przeczytaniu wspomnianej książki doszłam do wniosku, że jest nadzieja! Jeśli młodzi badacze interesują się tematem wciąż jeszcze tak trudnym, jeśli podchodzą do niego bez obciążeń, które towarzyszą nadal ich rodzicom i dziadkom, to jest możliwe, że wreszcie uporamy się z mrokami przeszłości. I zbudujemy społeczeństwo ludzi szanujących i godnych szacunku.
Polecaną książka jest dostępna on-line na stronie Cyfrowego Archiwum im. Józefa Burszty: http://cyfrowearchiwum.amu.edu.pl/archive/8444 a ponadto w bibliotekach: Bibliotece Wydziału Historycznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Bibliotece Publicznej w Kórniku i Bninie.
Tekst: Hanna Szurczak
