EnglishDeutsch strona głównacmentarzeRatując pamięćstan 1925bukowiecwykaz cmentarzybibliografialinkikontakt z autorem

Recenzja książki "Ziemia skrywa kości" autorstwa Jerzego Kołackiego

Strona tytułowa książki „Ziemia skrywa kości”. Zapomniane krajobrazy pamięci – cmentarze protestanckie w Wielkopolsce po 1945 roku.”
Katalog wystawy. Instytut Historii Uniwersytetu im. A. Mickiewicza.
26. - 27.02.2016.
Opracowanie, wprowadzenie, wstęp – Jerzy Kołacki.
Poznań 2016

Pozycja wydana przez UAM towarzyszyła wystawie specjalnie przygotowanej na konferencję „Ziemia skrywa kości”. Pierwszy nakład, tylko w liczbie 100 egzemplarzy, wyczerpał się błyskawicznie. Również dodruk zniknął bardzo szybko. Dlatego warto pokusić się o przybliżenie treści zawartych w trudno dostępnym, a ważnym wydawnictwie.

Profesor Jerzy Kołecki najpierw proponuje czytelnikowi przegląd historii zapominania o przeszłości, czyli powojenne losy cmentarzy protestanckich w Wielkopolsce. Wnioskuje, że „znikanie” cmentarzy ewangelickich łagodziło traumę okupacji, ale i pozwalało zapomnieć o krzywdzie wysiedlonych dawnych mieszkańców tych ziem. Następnie, wskazując na lata 80. XX wieku jako początek, pokazuje powolny proces przywracania pamięci o niemieckich osadnikach. Wyjaśnia, że dla współczesnej generacji niemieckie dziedzictwo kulturowe staje się częścią lokalnej pamięci zbiorowej, tracąc piętno wojenne. Pojawia się „model ratowniczy” działań: inicjatywy społeczne i działania lokalnych władz prowadzące do rewitalizacji niektórych zachowanych cmentarzy. Profesor podkreśla też rolę konferencji naukowych, które dotykały tego tematu, a które przed UAM organizowały inne ośrodki akademickie w Polsce i w Niemczech. Wytyka jednak, że w konferencjach tych słabo reprezentowani są historycy, mało jest rzetelnych badań nad obecnym stanem cmentarzy i brakuje wiedzy o aktualnym miejscu cmentarzy ewangelickich w pamięci lokalnej społeczności. Autor opracowania podkreśla, że podejmowanie tej tematyki ma wielkie znaczenie dla procesów pojednania polsko – niemieckiego, a sposób traktowania miejsc pochówku jest miarą etycznego i obywatelskiego wychowania społeczeństwa.

Podsumowując opracowanie profesor Kołacki wzywa do podjęcia szeroko zakrojonych działań. Widzi konieczność przeprowadzenia kwerend oraz badań terenowych, polegających na odnalezieniu obiektów, fotograficznym utrwaleniu ich aktualnego stanu oraz zebraniu opinii mieszkańców i lokalnych władz na ich temat. Ma to prowadzić do określenia charakteru lokalnej pamięci historycznej. Kolejnym krokiem powinna być rewitalizacja.

Autor opracowania korzysta z bardzo wielu źródeł, zarówno pisanych jak i internetowych. Z wielką dbałością przytacza źródła internetowe, pozwalając tym samym czytelnikowi na nawiązanie kontaktu z organizacjami i stowarzyszeniami, które obecnie pełnią rolę wiodącą w opiece nad cmentarzami.

Pozycja zawiera piękny wybór zdjęć różnych autorów, ułożonych w ciekawych kategoriach. Stanowią niezwykłą oprawę dla wniosków wypływających z konferencji i same w sobie mają moc opowiadania.

Dobrą nowiną dla zachęconych tą recenzją jest wstępna zgoda Dyrektora Instytutu na kolejny dodruk - może trochę większy. Będziemy informować, gdy pozycja stanie się dostępna. W przygotowaniu jest również tom pokonferencyjny. Jego wydanie przewidziane jest na jesień 2016 - być może przed 1 listopada.

Tekst: Hanna Szurczak


Tomasz Szwagrzakkontakt